Rimske terme u Laktašima

 

U rimskom društvu postojalo je mesto na kome je i ženama i muškarcima podjednako bilo omogućeno da se bave svojim telom i da ga neguju. Bile su to terme – luksuzna javna kupatila u kojima pristup nikome nije bio ograničen. Terme se smatraju u potpunosti rimskom tekovinom i od vremena Carstva igraju veoma važnu ulogu u životu Rimljana. Carske terme često su u jednom kompleksu imale, pored toplih i hladnih kupatila, i gimnastičke dvorane, vrtove, muzeje, biblioteke, restorane i trgovine.

Međutim, običaj da se čovek kupa svaki dan ustalio se tek tokom I veka pre nove ere, pod uticajem helenističke civilizacije. U ranijim periodima Rimljani su se temeljno prali samo jednom nedeljno. Ostalih dana prali su samo delove tela koji se najviše prljaju – lice, ruke i noge. Za to je korišćena jedna, često mračna, odaja koja se nalazila u blizini kuhinje (lavatrina), u kojoj je topla voda bila pri ruci. U toj se odaji nalazio i sud za vršenje nužde i tek kasnije je klozet (latrina) odvojen od kupatila.

 Pored ovih raskošnih javnih termi, postojala su i privatna kupatila (balneum ili balineum), koja su često građena van grada, u živopisnim predelima u kojima su bogataši imali svoje seoske vile (villa rustica). Iako nisu bile tako raskošno opremljene i dekorisane, predstavljale su izuzetno prijatna mesta za odmor. U samom Rimu, na primer, bilo je oko 850 javnih i privatnih kupatila.

Samo kupanje bilo je dug i složen postupak koji se obavljao grupno. Kada bi platio ulaz, a cena je bila minimalna pa su terme bile svima dostupne, tako da su ih nazivali i vilama plebsa, kupač bi ulazio u svlačionicu. Ako bi želeo da malo vežba pre kupanja, oblačio bi kratku tuniku i odlazio u vežbaonicu. Posle vežbanja, kupač bi odlazio u prostoriju sa mlakim vazduhom – tepidarium gde je telo privikavao na toplotu. Odatle bi odlazio u kupatilo sa vrućom vodom – caldarium. Iz njega bi se vraćao u prostoriju sa mlakim vazduhom, a zatim u bazen sa hladnom vodom – frigidarium.

Rimljani su ove krajeve stavili pod svoju vlast 9. godine nove ere. Od osvojenih krajeva zapadnog dijela Balkanskog poluostrva i dijelova Panonske nizije Rimljani su formirali dvije provincije: Dalmaciju i Panoniju, a današnja oblast Laktaša nalazila se na samoj granici dvije provincije.

Rimljani su veoma dobro poznavali ljekovitost laktaške termalne vode i koristili je vijekovima. To potvrđuju artefakti iz drugog, trećeg i četvrtog vijeka kao što su novčići kovani za careva Gordijana (238-244) III, Filipa (244-249) I, pronađenih u blizini vrela.

Arhitektonski ostaci građevine na arheološkom lokalitetu „Zidine“, odnosno temelji nekadašnjeg rimskog javnog kupatila tzv. Balneum, nalaze se u centru Laktaša pored objekta Turističke organizacije opštine Laktaši, potiču iz perioda od I do IV vijeka.

Arheološka istraživanja sprovedena su u više navrata. Prva arheološka istraživanja sprovedena 1889. godine na lokalietu „Zidine“, otkrila su ostatke rimskog javnog kupatila, koje je podignuto pored izvora termalne vode. Istraživanja iz 1998. godine potvrdila su postojanje rimskih termi, tom prilikom otkriveni su ostaci rimskog arhitektonskog kompleksa sa specijalnim sistemom zagrijavanja, te mnogo običnih i hipokaustnih cigli, grnčarije i stakla, 2008. godine se pristupilo konzervaciji otkrivenih ostataka rimskog javnog kupatila.

Zagrijavanje vode i prostorija u termama vršeno je specijalnim sistemom zagrijavanja (hipocaustum). Zagrijani vazduh je prolazio kroz kanale u zidovima do određenih mjesta u bazenima i na taj način zagrijavao vodu.

Prostorije su grijane tako što je topli vazduh cirkulisao kroz specijalne obloge u zidovima i kroz šupljine u podovima.

Terme se smatraju u potpunosti rimskom tekovinom i imaju važnu ulogu u životu Rimljana. Samo kupanje je bilo dug i složen postupak koji se obavljao grupno, cijena je bila minimalna, te su terme bile svima dostupne. Rimska javna kupatila nisu služila samo za održavanja tjelesne higijene, već su u njima postojale prostorije u kojim su posjetioci mogli da vježbaju i da se zabave. Rimska kupatila sastojla su se iz prostorija:

kupatila sa toplom i hladnom vodom, prostorija sa toplim vazduhom, soba za vježbu, odjeljenja za masažu i prostorija za razgovor.

Naučnici tvrde da su terme bile preteča savremenim Wellness Fittnes centrima.

Autor: Turistička organizacija Opštine Laktaši

 

Vezani linkovi: Episkopska bazilika grada Balkisa